Uitleg over de Nederlandse opstand, deel 2
Hoe gaat de Nederlandse opstand verder na de vorming van de republiek? Examentrainer Thijs legt het uit en vertelt je de belangrijkste gebeurtenissen en jaartallen.
Wat gebeurde er naar het oprichten van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden?
Nadat in 1588 de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden is opgericht, is de opstand nog niet ten einde. De Republiek wordt namelijk niet gelijk erkend door alle omliggende landen en zeker Spanje erkent die Republiek natuurlijk niet. In de jaren 90 van die 16e eeuw gaat het wel heel goed aan de kant van de opstand. Maurits en Van Oldenbarnevelt werken goed samen en weten grote gebieden te veroveren voor de Republiek. Uiteindelijk zien we dat er in 1609 een wapenstilstand wordt gesloten, genaamd het twaalfjarig bestand, en duurt dus tot 1621. Beide landen, zowel de Republiek als Spanje, waren oorlogsmoe en besluiten dus om de oorlog niet voort te zetten. Dan kan je denken: “Nou, dan is het geen oorlog en hebben we rust,” maar dat is niet het geval. Juist gedurende die wapenstilstand zien we dat de politieke en de religieuze spanningen oplaaien in de Republiek. Daarvoor moeten we eerst een aantal dingen verduidelijken.
Wie waren Van Oldenbarnevelt en Maurits?
Allereerst hebben we twee grote spelers, namelijk raadpensionaris, Van Oldenbarnevelt en stadhouder Maurits. Die raadpensionaris, Van Oldenbarnevelt, wordt ook wel eens de landsadvocaat genoemd. Hij was eigenlijk de eerste minister van de Republiek en daarbij kan je je voorstellen, hij gaat over handel en over buitenlandse betrekkingen. Van Oldenbarnevelt behartigt eigenlijk alleen de belangen van het gewest Holland en niet de gehele Republiek.
Dan de andere figuur, Maurits. Die was stadhouder en de stadhouder is de aanvoerder van het leger en van de vloot. Daarbij zie je dus al wat problemen, want de raadpensionaris wil graag goede contacten hebben en dus handel drijven, terwijl de stadhouder graag oorlog wil voeren. Daarnaast behartigt stadhouder Maurits de belangen van de gehele Republiek. Beiden krijgen aanhangers onder de bevolking. De aanhangers van Van Oldenbarnevelt worden de staatsgezinden genoemd en de aanhangers van Maurits worden de prinsgezinden genoemd. Dat heeft natuurlijk te maken met hun functie.
Wat is predestinatieleer en waarom zorgde het voor conflicten?
Naast dat er dus deze politieke strijd is, zien we ook de religieuze conflicten weer oplaaien en die gaan in dit geval tijdens die bestandstwisten over de predestinatieleer. Die predestinatieleer is een onderdeel van het calvinisme en houdt in dat God van tevoren al heeft bepaald of jij naar de hemel of naar de hel gaat. Dat betekent uiteraard dat je alsnog een vroom leven moet leiden waarin je uiteraard moet bidden, maar jij hebt geen invloed op het eindoordeel. Gedurende die bestandstwisten laait de discussie op. Er zijn namelijk twee groepen en wat het zo ingewikkeld maakt, is dat beide hoofdpersonen, die twee belangrijke politieke figuren binnen de Republiek zijn, ieder een andere kant kiezen. Van Oldenbarnevelt kiest de kant van de remonstranten, ook wel de rekkelijke genoemd. Die remonstranten zijn van mening dat die predestinatieleer helemaal niet zo vast staat. Ze geloven dat er dus alsnog enige speling in zit en je dus zelf misschien nog invloed kan hebben.
Maurits kiest de kant van de contraremonstranten, de precieze. Die zijn van mening dat je de leer, zoals Calvijn die heeft opgesteld, aan moet houden. Dit leidt tot enorm grote spanningen in de Republiek en eigenlijk bijna zover dat het tot een bestuurlijke crisis leidt.
Hoe eindigt het conflict tussen Van Oldenbarnevelt en Maurits?
Van Oldenbarnevelt maakt daarbij eigenlijk de fout om in 1617 buiten Maurits om de scherpe resolutie aan te nemen. Die houdt eigenlijk kort door de bocht in dat de Hollandse steden zichzelf mogen gaan belegeren. Dit gaat natuurlijk tegen het werkgebied van Maurits in, als aanvoerder van het leger en de vloot. Die is daar natuurlijk niet tevreden over, dus Maurits grijpt in. Van Oldenbarnevelt wordt met zijn medestanders, waar Hugo de Groot er eentje van was, veroordeeld wegens landverraad. In 1619 wordt Van Oldenbarnevelt dan ook onthoofd. Maurits komt dus als winnaar uit de bus, maar de politieke samenstelling van de Republiek wordt niet veranderd. We kennen nog steeds de functies raadpensionaris en stadhouder. Uiteraard heeft het goede oorlogvoeren, wat Maurits heeft gedaan, en het winnen van deze bestandstwisten Maurits prestige goed gedaan.
Hoe eindigt de Nederlandse opstand?
Vanaf 1621 wordt de oorlog met Spanje weer hervat. Dat gaat in eerste instantie niet zo heel erg goed voor de Republiek, maar in 1621 wordt ook de WIC, de West Indische Compagnie, opgericht. Die is natuurlijk gericht op de slavenhandel in het Westen, maar de WIC is eigenlijk ook een oorlogsmachine. De WIC gaat namelijk over kaapvaart ofwel piraterij. Die oorlogsmachine is dus ook bedoeld om, met de handel in het Westen, te concurreren met Spanje en om oorlog mee te voeren.
Naast die oorlogsmachine, de WIC, wordt ook de opvolger van Maurits, Frederik Hendrik, gezien als een goede strateeg. Hij wordt ook wel de stedendwinger genoemd. Hij weet veel steden in de Republiek te veroveren van de Spanjaarden, waardoor het gebied van de Republiek uitbreidt. Echter zien we in de jaren 40 van die 17e eeuw dat de politieke en fysieke kracht van die Frederik Hendrik af begint te nemen. Ook zien we dat Spanje eigenlijk oorlogsmoe wordt. In 1648 wordt daarom de Vrede van Münster ondertekend en die Vrede van Münster is dus het einde van de Nederlandse opstand, ook wel de tachtigjarige oorlog genoemd.
Abonneer op ons YouTube kanaal voor meer video’s!
Nog meer video’s van onze trainers bekijken waarin ze je alles uitleggen over moeilijke vakken? Abonneer je dan op ons Lyceo YouTube kanaal!
Examentraining geschiedenis volgen?
Met de examentraining geschiedenis van Lyceo bereid jij je optimaal voor op jouw (eind)examen. De examentrainingen van Lyceo zijn als enige in Nederland bewezen effectief. Dat blijkt uit onafhankelijk onderzoek van SEO Economisch Onderzoek. De examentraining Biologie wordt gegeven door onze deskundige, enthousiaste en ervaren begeleiders. De houding en kennis van onze trainers worden door hun leerlingen met een gemiddeld cijfer van een 8,3 beoordeeld: een cijfer waar we trots op zijn.
Op de pagina Examentraining lees je meer over wat Examentraining bij Lyceo inhoudt.
Op de pagina Oefenexamens geschiedenis kun je veel verschillende oefenexamens vinden.
Op de pagina geschiedenis Tips & Tricks vind je allerlei tips die jouw helpen bij de voorbereiding op je examen.
