Uitleg over de Nederlandse opstand, deel 1
Wat waren de oorzaken van de Nederlandse opstand, en wat zijn de belangrijkste jaartallen die je moet onthouden? Dit zijn belangrijke onderwerpen van het examen dit jaar. Examentrainer Thijs legt het in een paar minuten uit.
We gaan het hebben over de Nederlandse opstand. Er zijn eigenlijk drie oorzaken waardoor die Nederlandse opstand uitbreekt. Die gaan we zo dadelijk bespreken en daarna gaan we kijken naar het verloop van die Nederlandse opstand. De opstand resulteert uiteindelijk in de oprichting van de Republiek der 7 Verenigde Nederlanden.
Wat is centralisatiepolitiek?
Allereerst de centralisatiepolitiek. Filips II voerde, net zoals zijn voorganger Karel V een keiharde centralisatie politiek. Dat houdt in dat er een versterking komt van de centrale overheid; dat er uniforme wetgeving komt, dus daar komen wetten die voor het hele gebied hetzelfde zijn, en dan komen algemene belastingen. Dit zijn dus belastingen voor het hele gebied. Dit klinkt natuurlijk hartstikke mooi, maar zeker de adel in de Nederlanden was hier niet zo positief over, omdat die hun baantjes zagen verdwijnen.
Wat is godsdienst politiek?
Daarnaast was er ook een godsdienst politiek. Daarvoor moeten we even een stapje terug, namelijk naar de godsdienstvrede van Augsburg in 1555. Daarin werd gezegd dat de vorst mocht bepalen welk geloof de bevolking zou aanhangen. Filips II was een katholiek en die vond dus, en die mocht dat ook bepalen, dat de Nederlandse bevolking katholiek moest zijn. Maar gedurende de Reformatie had het calvinisme vaste voet aan grond gekregen in de Nederlanden en daar waren dus calvinisten. Die calvinisten moesten van Filips II katholiek worden, want als je iets anders geloofde, dan was je een ketter en die ketters kwamen heel erg vaak op de brandstapel terecht. Je kan je voorstellen dat de Nederlandse bevolking daar niet over te spreken was.
Wat doen de edelen met de onvrede?
Daarnaast zien we ook nog dat er economische problemen zijn in deze periode. Er zijn misoogsten en dat leidt uiteindelijk natuurlijk tot nog grotere onvrede. Deze drie punten bij elkaar leiden dus tot onvrede onder de bevolking en zeker bij de adel. Die trekken dan ook in 1566, met een stoet van ongeveer 200 edelen, richting de landvoogdes Margaretha van Parma en zij boden haar het smeekschrift der edelen aan. In dit smeekschrift werd eigenlijk verzocht om te stoppen met de kettervervolgingen, maar helaas was dit smeekschrift aan dovemansoren gericht. Margaretha van Parma zag deze edelen zelfs als bedelaars, als geuzen, wat zij uiteindelijk als een helden naam gaan gebruiken.
Wat zijn de gevolgen van de beeldenstorm?
In de zomer van het jaar 1566 vindt in Vlaanderen de eerste vorm van de beeldenstorm plaats. Daar zijn calvinisten die katholieke kerken bestormen en ontdoen die van alle pracht en praal. Die beeldenstorm gaat als een lopend vuurtje door de Nederlander heen en Filips II is uiteraard woest. Hij stuurt als reactie hierop de ijzeren hertog Alva en Alva moet weer orde op zaken gaan stellen. Die komt met een grote troepenmacht en er wordt een speciale rechtbank opgericht om die opstandelingen te vervolgen, namelijk de Raad van beroerte, ook wel de bloedraad genoemd. Ook Willem van Oranje moet vluchten en zijn bezittingen worden in beslag genomen.
Wat is het begin van de Nederlandse opstand?
Dit leidt uiteindelijk dat Willem van Oranje in 1568 met een privé legertje Nederland binnenvalt om Filips II aan te vallen en dat is de slag bij heiligerlee. We laten dat eigenlijk altijd het begin van die Nederlandse opstand zijn. Langzaam aan krijgen die opstandelingen steeds meer aanhangers en we zien dat in 1572 de Watergeuzen den Briel innemen. Dat is eigenlijk het punt waarop die opstand een andere kant op gaat, want vanaf de inname van den Briel sluiten steeds meer Hollandse steden zich bij de kant van de opstandelingen aan. Daarmee krijgen de opstandelingen een steeds groter publiek.
Aan welke kant van de opstand staan de noorderlijke en zuidelijke Nederlanden?
In 1576 lijkt er ook eenheid te komen tussen de noordelijke en de zuidelijke Nederlanden. Tijdens de pacificatie van Gent beloven ze elkaar, trouw te blijven en de opstand voort te zetten tegen die tiran, Filips II. Helaas houdt dat niet lang stand, want in 1579 sluiten de zuidelijke gewesten de Unie van Atrecht waarin zij beloven Filips trouw te blijven en dus niet de kant van de opstand te kiezen. Daarop wordt de Unie van Utrecht gesloten door de noordelijke Nederlanden en zij beloven juist de opstand voor te zetten.
Wat is het Plakkaat van Verlatinghe?
Uiteindelijk leidt dat in 1581 tot het Plakkaat van Verlatinghe. In dat plakkaat staat in grote lijnen dat Filips II zich als een tiran heeft gedragen en dat wanneer een vorst zich misdraagt, het volk het recht heeft om de vorst af te zetten. Dit is een revolutionair document, omdat dit gedachtegoed gedurende de verlichting weer terugkomt. Ook tijdens de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog in 1776 wordt dit document als basis gebruikt voor hun onafhankelijkheid.
Hoe gaan de noordelijke Nederlandsen verder na het Plakkaat?
Die noordelijke Nederlanden die zweren Filips de tweede af, maar dan gaan ze op zoek naar een nieuwe vorst. In eerste instantie lijkt Willem van Oranje de ultieme kandidaat, maar de meningen waren in die tijd nogal verdeeld over Willem van Oranje.
In 1584 wordt Willem van Oranje vermoord en zijn ze nog steeds op zoek naar een nieuwe land vorst. Maar de laatste vorsten die ze weten te vinden, die zijn teveel uit op eigenbelang en niet op het belang van de noordelijke Nederlanden. Ze besluiten daarom in 1588 om zelfstandig verder te gaan. De Republiek der 7 Verenigde Nederlanden wordt opgericht. De soevereiniteit, dus de macht, blijft bij de gewesten, maar de gewesten gaan samenwerken, voornamelijk op het gebied van oorlogsvoering. Je zou het daarom misschien kunnen vergelijken met de Verenigde Staten.
Tot zover het eerste gedeelte over die Nederlandse opstand. In het volgende filmpje gaan we kijken hoe die Nederlandse opstand eigenlijk verder gaat, nadat dus die Republiek is opgericht.
Abonneer op ons YouTube kanaal voor meer video’s!
Nog meer video’s van onze trainers bekijken waarin ze je alles uitleggen over moeilijke vakken? Abonneer je dan op ons Lyceo YouTube kanaal!
Examentraining geschiedenis volgen?
Met de examentraining geschiedenis van Lyceo bereid jij je optimaal voor op jouw (eind)examen. De examentrainingen van Lyceo zijn als enige in Nederland bewezen effectief. Dat blijkt uit onafhankelijk onderzoek van SEO Economisch Onderzoek. De examentraining Biologie wordt gegeven door onze deskundige, enthousiaste en ervaren begeleiders. De houding en kennis van onze trainers worden door hun leerlingen met een gemiddeld cijfer van een 8,3 beoordeeld: een cijfer waar we trots op zijn.
Op de pagina Examentraining lees je meer over wat Examentraining bij Lyceo inhoudt.
Op de pagina Oefenexamens geschiedenis kun je veel verschillende oefenexamens vinden.
Op de pagina geschiedenis Tips & Tricks vind je allerlei tips die jouw helpen bij de voorbereiding op je examen.
